Hondenfluitjes: Wat en Hoe?

Hondenfluitjes zijn manipulatieve communicatiemiddelen, die door mensen worden gebruikt om:
twee verschillende boodschappen over te brengen voor
twee groepen ontvangers, door middel van
één enkele term, zoals een woord, zin, beeltenis of gebaar.
Een hondenfluitje heeft dus een dubbele betekenis voor een dubbel publiek.

De eerste boodschap, is de meestal neutrale, of maatschappelijk geaccepteerde boodschap. Deze is meestal gericht aan de grootste groep toehoorders, de zogenaamde ‘massa’.
De tweede boodschap is de in dezelfde gebruikte term een gecodeerde boodschap en bevat meestal niet-maatschappelijk geaccepteerde bedoelingen. Deze boodschap wordt opgepikt door de tweede, meestal kleinere groep toehoorders.

Het woord hondenfluitje slaat altijd op de gebruikte term met de tweede boodschap. Deze is namelijk, net als het echte hondenfluitje, niet hoorbaar voor de meeste mensen; de ‘massa’. Beoogd is wel dat deze boodschap wordt opgepakt door de beoogde kleinere doelgroep, zoals een hondenfluitje dat is voor honden.

Een voorbeeld

Laten we als voorbeeld het bekende hondenfluitje ‘88‘ nemen. Voor als je het nog niet weet: 88 betekent als hondenfluitje HH (achtste letter van alfabet, keer twee), wat dan weer staat voor Heil Hitler, de woordelijke groet door (neo)nazi’s.
Laten we de volgende zin analyseren: “Ik verlang weer naar het tijdperk van ‘88“.

Betekenis één: Iemand die zegt dat hij weer verlangt naar een bepaalde periode in de geschiedenis; 1988. Onschuldig en bedoelt voor de massa.

Betekenis twéé: Iemand die zegt dat hij weer verlangt naar het tijdperk waarin Adolf Hitler het voor het zeggen had in Nazi-Duitsland. Erg verontrustend en bedoelt voor een groep neonazi’s, die deze gecodeerde boodschap kunnen decoderen en dus zo weten dat het voor hen bedoeld is.

Soorten hondenfluitjes

Er zijn zes soorten hondenfluitjes:

1. Eufemismen
   Eufemismen zijn in werkelijkheid ‘verzachtende‘ en meer abstractere termen voor iets wat ook een neutrale, vaak hardere omschrijving kent. Een voorbeeld is ‘actieve remigratie‘ in plaats van deportatie van immigranten.
2. Dysfemismen
   Dysfemistische hondenfluitjes zijn het tegenovergestelde van de eufemistische hondenfluitjes. Ze zijn bedoeld om iets zwaarder, grover of kwalijker te laten klinken dan wat er aan de hand is, of omzeilen doelbewust bepaalde context die noodzakelijk is om de term te kunnen doorgronden. Als de term compleet uit zijn verband wordt gerukt, of wanneer het een feitelijke onjuistheid omvat, dan wordt er niet meer gesproken over een dysfemisme, maar over een False Narrative (zie verderop). Een voorbeeld van een dysfemistisch hondenfluitje is de Pitbull-vergelijking, al is deze op de grens met een False Narrative naar mijn idee.
3. Symboliek
   Denk aan iconen, emblemen, logo’s en zelfs internetmemes die onschuldig lijken voor de meeste mensen, maar een duidelijke, vaak politiek geladen sub-boodschap bevatten voor een andere, kleinere groep mensen. Denk hierbij aan Clown World en Pepe the Frog. Ook de ‘88‘ in het eerdergenoemde voorbeeld, is een symbool. Afkortingen vallen doorgaans ook onder de symboliek, al zijn ze vaak als een eufemisme bedoeld. De meeste uitgebeelde hondenfluitjes zijn van dit type.
4. Abstracten
   Het abstraheren (abstract maken) van termen berust op het feit om van meer specifieke en duidelijke termen of onderwerpen één parapluterm te maken, die meestal vaag, eufemistisch of juist dysfemistisch (grover) klinkt. Een typisch voorbeeld hiervan is cultuurmarxisme.
5. False Narratives (Onjuiste weergave van feiten)
   Een doelbewuste, maar algemeen geaccepteerde, onjuiste weergave van de feiten. Hierbij is het noodzakelijk dat de meeste toehoorders geen of weinig kennis hebben van hetgeen er gezegd wordt en het dus sneller aannemen. Een voorbeeld is Nazisme = Socialisme.
6. Jargontermen
   Jargontermen zijn woorden of termen die niet bovenmatig abstract of eufemistisch zijn, een vaak, neutrale betekenis hebben, maar als gecodeerde boodschap als jargon (insider taalgebruik) dienen voor de beoogde doelgroep. Jargontermen refereren vaak naar gebeurtenissen in de geschiedenis, films of games, die meestal bekend zijn bij een beperkte groep personen. Een sprekend voorbeeld van een jargonterm is Wakker.

Overlap tussen verschillende types is mogelijk. Een goed voorbeeld is de Confederate War Flag. Dit hondenfluitje is zowel een symbool als een false narrative.

Waarom worden hondenfluitjes gebruikt?

Er zijn hoofdzakelijk twee redenen waarom iemand besluit zich te bedienen van hondenfluitjes. De redenen kunnen overigens gezamenlijk of los van elkaar worden gebruikt.

1. De gecodeerde boodschap is maatschappelijk niet verantwoord, of zelfs illegaal.

De zin met de tweede betekenis, zoals in het voorbeeld kan je bijna nergens publiekelijk verkondigen. Je kan niet zomaar als politicus op publieke tv zeggen dat je terug verlangt naar de tijd waarin Adolf Hitler het voor het zeggen had. Dat zou zeer afstotend werken, politieke zelfmoord in de hand werken en mogelijk zelfs illegaal zijn. Om je achterban (de neonazi’s in dit geval) toch van informatie te kunnen voorzien, of te kunnen mededelen dat je achter hun idealen staat, moet je de boodschap dus op een andere manier over brengen, zodat je niet gelijk het wantrouwen wekt bij de massa, niet illegaal bezig bent, maar toch je achterban of mede-idealisten kan bereiken via een openbaar kanaal, zoals publieke tv. Je moet dan de boodschap coderen in een meer normale boodschap. Wat er bijvoorbeeld wordt gedaan door mensen die nazi-ideologie aanhangen is dat ze het hebben over 1488, het vierde rijk, of de term boreaal gebruiken. Allemaal termen die ongeveer verwijzen naar hetzelfde: De verheerlijking van het nazisme en/of fascisme.

2. Plausible Deniability

Een vertaling voor “Aannemelijke Ontkenbaarheid“. Dit is precies wat het zo lastig maakt om personen die zich bedienen van hondenfluitjes te ontmaskeren. Stel dat ik de persoon uit het voorbeeld zou zeggen dat ik hem doorheb. Dus dat ik tegen hem zeg dat ik wel weet waar ‘88‘ voor staat. Dan is het heel makkelijk voor die persoon om vervolgens tegen mij te zeggen dat hij 1988 een fijn jaar vond, omdat hij toen net een nieuw huis had gekocht en financieel gezien in de lift zat met zijn bedrijf. Hij zou zelfs daarvan bewijzen kunnen aanleveren, door middel van gelukkige gezinsfoto’s uit dat jaar. Hoe weet je dan toch te bewijzen dat deze persoon het wel degelijk had over zijn ambities met betrekking tot het nazisme? Hondenfluitjes zijn daarom een erg krachtig middel om jezelf altijd te kunnen voorzien van rugdekking; de Plausible Deniability.

Hoe herken je een hondenfluitje?

Hondenfluitjes herkennen vereist ervaring en een pro-actieve houding. Want je moet namelijk van een aantal dingen op de hoogte zijn:
– Wat de actuele hondenfluitjes zijn;
– De context van de boodschap;
– Wie er spreekt;
– Wie er reageren op het hondenfluitje.

Wat zijn de actuele hondenfluitjes?

Je zal op de hoogte moeten zijn van de gebruikte hondenfluitjes en je zal deze kennis moeten bijspijkeren op regelmatige basis. Als je niet weet wat de hondenfluitjes zijn, dan val je net als de ‘massa’ in de categorie die het fluitje niet hoort. Je zal op het internet en desnoods in boeken of tijdschriften actief moeten zoeken naar bepaalde termen, retoriek en codetaal, gebruikt door de doelgroepen die je wil onderzoeken. Dit is een tijdrovende klus en vereist zeer veel pro-activiteit. Gaandeweg je meer fluitjes kent, ga je er ook meer horen, maar je zal altijd op moeten letten dat niet alle termen die je geleerd hebt ook altijd hondenfluitjes zijn.

Hoax-hondenfluitjes: de paradox

Waar je waakzaam voor moet zijn is wanneer er ergens wordt vermeldt dat een bepaald hondenfluitje een hoax is. Dit is paradoxaal, want de term is namelijk dan al bekend onder de doelgroep. Er dan een stempel ‘hoax’ op plakken, maakt het niet ineens géén hondenfluitje meer en sterker nog, de stempel hoax vergroot de kans dat de gebruikte term een wijder verspreid hondenfluitje wordt, door de aandacht die er dan vaak extra aan gegeven wordt. Dit is onder andere gebeurd met het ‘OK-gebaar‘, het handgebaar waar de duim en wijsvinger een cirkel maken en de overige drie vingers gestrekt zijn. Dit gebaar heeft als gecodeerde boodschap ‘White Power‘ onder vele wit-supremacisten. Dit hondenfluitje was origineel geen hondenfluitje, maar een grapje, ooit het internet op geslingerd door iemand die spin verspreidde. Daarom werd het snel bestempeld als hoax. Het werd immers nog niet écht gebruikt door wit-supremacisten. Wat de meeste mensen niet wisten is dat het vrij snel, door de bekendheid als hoax, wel werd gebruikt door wit-supremacisten, wat deze paradox direct doorbreekt. Een ‘hoax’-hondenfluitje, is altijd een actief hondenfluitje vanaf het moment dat je er over hoort of leest en hoogstwaarschijnlijk eerder al.

Wat is de context van de boodschap?

Wat wil de persoon die je verdenkt van hondenfluiterij bereiken? Is hetgeen wat deze persoon vertelt samenhangend? Wordt er een doelgroep uitgelicht? Worden er dure woorden gebruikt op onlogische plekken? En simpelweg: Waar gaat de boodschap over?
Deze vragen zou je jezelf kunnen stellen, om meer globale inzicht te krijgen in de algemene beweegredenen van de verteller. Een nieuwslezeres die vertelt dat er op de A4 een file staat van 2 kilometer, zal zich waarschijnlijk niet zo snel bedienen van hondenfluitjes. Een politicus die met dure woorden begint te praten over het immigratiebeleid, zou zomaar eens een gecodeerde boodschap kunnen uitsturen door middel van een hondenfluitje.

Wie spreekt er?

Erg belangrijk is ook om te weten wie er nou eigenlijk aan het spreken is. Stel er is een leider van een politieke partij aan het spreken, die zich inzet vóór immigratie en waarvan dat bewezen kan worden dat dit zo is. Bijvoorbeeld door middel van verifieerbare broodkruimels die daar naar wijzen gedurende zijn gehele carrière. De kans dat deze persoon zich bedient van hondenfluitjes tégen immigratie is dan bijzonder klein. Het kán natuurlijk wel, maar dan heb je te maken met een verregaand complot. Spreekt er iemand waarvan je weet dat hij vorige week nog een demonstratie bijwoonde van een anti-immigratie organisatie, dan is de mogelijkheid dat deze persoon zich wel bedient van hondenfluitjes tegen immigratie vele malen groter. Doe dus altijd onderzoek naar wie er spreekt. Let daarbij ook op dat je goede bronnen gebruikt. Er is veel spin en veel opinie en deze zijn niet altijd betrouwbaar.

Wie reageren er?

Dit is soms de makkelijkste manier om op het goede pad te zijn van een vermoedelijk hondenfluitje als je er zelf nog geen kennis van hebt. Dit is ook een goede manier om nieuwe hondenfluitjes toe te voegen aan je lijst met mogelijke termen. Wat je doet is nadat een politicus of bekend persoon publiekelijk heeft gesproken, zoals op tv, social media of op de radio, is naar de reacties kijken en/of luisteren van andere mensen die daar iets van vinden. De truc is om die reacties te bekijken op een medium, zoals een social media platform, waar de vermoedelijke doelgroep van de vermoedelijk gecodeerde boodschap zich ophoudt. De reacties lezen op het zelfde openbare medium als waar de spreker zijn boodschap heeft verkondigt, zoals main stream fora, levert ook mogelijk wat op, maar alleen van reeds bekende hondenfluitjes. Hier kom ik later op terug. Dus, als je de spreker verdenkt van het gebruiken van extreem-rechtse hondenfluitjes, dan zal je het beste kunnen zoeken naar recente reacties op dit spreken op extreem-rechtse fora, of extreem-rechtse groepen op social media. Wat altijd opvalt is dat áls er hondenfluitjes zijn gebruikt, dat de beoogde doelgroep op desbetreffende fora of in desbetreffende groepen zich vrijwel altijd zeer enthousiast uitlaten, tot aan euforisch aan toe. Dit heeft er mee te maken dat zij het hondenfluitje hebben gehoord en zich gehoord voelen door hun leider of persoon met gedeelde idealen. Dit effect wordt versterkt als de boodschap zelf ogenschijnlijk saai of onsamenhangend lijkt te zijn. Dan is het contrast namelijk veel groter tussen de reacties op main-stream fora en groepen en de reacties op de fora en groepen van de beoogde doelgroep.

Reacties van beoogde doelgroep op main-stream fora en groepen

Om nu terug te komen op waarom er op main-stream fora alleen reeds bekende hondenfluitjes te ontcijferen zijn: Dit is omdat nieuwe hondenfluitjes zich niet ontwikkelen op main-stream fora. Ze ontwikkelen zich in de persoonlijke levenssfeer van de beoogde doelgroep, of op afgeschermde en niet-main stream fora en groepen. Pas als deze nieuwe hondenfluitjes bekend worden binnen de beoogde doelgroep en ook gebruikt worden op main-stream fora en groepen, kan dat. Daarom vallen nieuwe hondenfluitjes vrijwel nooit op als ze voor het eerst worden gebruikt, omdat de reactie van de massa niet of weinig anders is dan bij een ongecodeerde boodschap.

Reacties van tegenpartij op main-stream fora en groepen

Mensen die hondenfluitjes horen, maar zich niet scharen achter de doelgroep van de gecodeerde boodschap, zullen in de meeste gevallen dit snel willen melden aan een grote groep mensen. Dit komt door het verraderlijke karakter van hondenfluitjes, die beoogd zijn om mensen te manipuleren. Doorgaans gebeurt dit delen en verpreiden op zeer publieke kanalen, zoals Twitter en Facebook, waar dit nieuws snel kan worden gedeeld en verspreid. Mocht de boodschap die wordt verteld door bijvoorbeeld een politicus een zeer heftige tegenreactie opwekken bij een aantal mensen, terwijl de boodschap zelf vrij saai of onsamenhangend leek te zijn. Dan heb je een grote kans dat je te maken hebt met een bekend hondenfluitje dat je zelf nog niet kende. Zelf onderzoek doen is dan aan te raden en mocht er inderdaad gefloten zijn, dan kan je deze toevoegen aan je lijst met termen. Let wel op: Er zijn veel trollen en spindoctors die het leuk vinden om spin en ongefundeerde opinie rond te sproeien alsof het feiten zijn.

Hoe te strijden tegen hondenfluitjes?

Er is maar één manier om te strijden tegen het gebruik van hondenfluitjes en dat is door middel van bewijzen en deze bewijzen overdragen aan de massa. Het is niet zo zeer de bedoeling dat hondenfluitjes per incident worden gedeeld, al is dit opzichzelfstaand al prima natuurlijk. Wat er wel moet gebeuren is dat de daadwerkelijke bedoeling van de gehele boodschap goed wordt vertaald naar een verstaanbare versie voor de massa, zoals die bedoeld zou zijn voor de doelgroep die de gecodeerde versie zou begrijpen, aangevoerd met ondersteunende bewijzen. De hondenfluitjes zelf zijn namelijk bijna nooit 100% te bewijzen. Er zal in dat geval namelijk altijd beroep worden gedaan op Plausible Deniability, zodat je met je mond vol tanden staat. Daarom moet je altijd een totaalplaatje klaar hebben, met meerdere bewijzen, zodat je het zeer aannemelijk kan maken dat de spreker hetgeen bedoelde wat hij probeert te ontkennen. Dit betekent dat je eerdere uitlatingen over hetzelfde onderwerp, andere hondenfluitjes, retoriek, versprekingen, reacties van de doelgroepen en het daadwerkelijk uitgevoerde beleid van de spreker moet opzoeken en bewaren, zodat je dit kan presenteren als onweerlegbaar bewijs. Zie het als een rechtszaak waar je de openbaar aanklager bent en een crimineel moet vastzetten. Je moet goede bewijzen hebben, om tot een veroordeling te komen. En zelfs dan zullen de voorstanders van de spreker, de trollen en de spreker zelf er zich proberen uit te praten.

Geef nooit een podium of megafoon aan hondenfluit-sprekers

Personen die zich bedienen van hondenfluitjes en dit niet doen ter uitvoering van een gesloten experiment, satirische act of andere artistieke expressie, mogen nooit een podium krijgen. Dit is omdat sprekers die hondenfluitjes inzetten als communicatiemiddel, zo veel mogelijk mensen van hun beoogde doelgroep (dus niet de massa) willen bereiken. Per definitie gaat dit om groepen die het daglicht niet kunnen verdragen in een normaal functionerende maatschappij. Want waarom zou iemand anders gebruik maken van gecodeerde communicatie? Door het bieden van zendtijd of ander podium aan dit soort sprekers verhoog je de kans dat deze spreker zijn achterban of doelgroep versterkt en ophitst. Personen die zich vaak bedienen van hondenfluitjes, ondermijnen normale communicatievormen, ondermijnen eerlijke democratie en kunnen een groot gevaar zijn voor de samenleving. Leer ze herkennen, verzamel bewijzen, verspreid hun blootgelegde manipulaties, maar geef ze nooit een podium of megafoon.